Một câu chuyện nghe tưởng như hài kịch nhưng lại là bi kịch của nền tư pháp: tại Thanh Hóa, một bị cáo trộm cắp tài sản đã được giảm 10 tháng tù chỉ vì… nộp 1 triệu đồng ủng hộ quỹ vì người nghèo. Từ 30 tháng xuống 20 tháng — một mức giảm “đáng kinh ngạc”, mà giá trị của nó chỉ bằng hai bữa nhậu bình dân thời bão giá.
Bị cáo L.T.Q., 34 tuổi, tham gia vụ trộm một cây tùng la hán trị giá 40 triệu đồng. Bán được 7 triệu, tiêu hết. Bị bắt, ra tòa, nhận 30 tháng tù giam. Nhưng chỉ cần đưa ra một phiếu thu 1.000.000 đồng, bỗng nhiên câu chuyện pháp lý rẽ sang hướng khác: Hội đồng xét xử nhận định đây là “nghĩa cử cao đẹp”, “tinh thần tương thân tương ái cần lan tỏa trong cộng đồng”, rồi hào phóng giảm ngay 10 tháng tù.
Một triệu đổi 10 tháng tù. Tức là 100.000 đồng = 1 tháng tù.
Ai nhanh trí có thể nhẩm luôn ra “tỷ giá pháp lý”:
1 tháng tự do = 4 đô la Mỹ.
Thật khó để không bật cười trong chua chát.
Một bên là cây tùng la hán trị giá 40 triệu — một tài sản lớn. Một bên là việc nộp lại số tiền tương đương… 2,5% giá trị tài sản bị trộm để xin giảm án. Và điều kỳ lạ hơn là hệ thống tư pháp lại xem đây là tình tiết giảm nhẹ đủ mạnh để cắt 1/3 hình phạt.
Không ai phản đối việc khuyến khích người dân làm từ thiện. Nhưng khi một hành vi phạm pháp nghiêm trọng lại có thể được “chuộc lỗi” bằng 1 triệu đồng, thì câu hỏi lớn nhất không phải là về bị cáo — mà là:
tiêu chuẩn nào đang chi phối việc giảm án?
Lòng nhân ái? Hay một cơ chế chấm điểm hình sự mà chỉ cần “đóng góp xã hội” là đủ để làm nhẹ tội?
Hình ảnh một người dân nghèo vùng lũ đang run rẩy nhận gói mì cứu trợ bỗng trở nên cay đắng hơn khi biết rằng một phiếu ủng hộ Mặt trận Tổ quốc trị giá 1 triệu đồng lại có sức nặng gấp chục tháng tù. Đó không còn là câu chuyện pháp lý. Đó là câu chuyện niềm tin.
Công lý vốn được kỳ vọng phải cân bằng, nghiêm minh, không thể quy đổi bằng tiền. Thế nhưng trong vụ việc này, bản án làm người ta liên tưởng rằng chỉ cần biết “đóng góp đúng chỗ” là hình phạt có thể thay đổi dễ dàng. Một người dân lương thiện cả đời không dám sai phạm, nhưng nếu trót vướng vào pháp luật, liệu họ có biết đường mà “điền vào ô giảm nhẹ”?
Một triệu đồng chẳng khiến người nghèo ấm lên bao nhiêu, nhưng lại đủ ấm để làm nhẹ tội của một người phạm pháp. Và đó mới là điều khiến xã hội lạnh đi.
Câu chuyện ở Thanh Hóa không chỉ là một bản án. Nó là lời nhắc rằng khi công lý bị chi phối bởi những yếu tố ngoài hành vi phạm tội, thì niềm tin của dân sẽ bị bào mòn, từng chút một — không phải bởi những vụ án lớn, mà bởi những trường hợp nhỏ mà ai cũng nhìn thấy rõ ràng.
Và đau nhất là:
điều mà người nghèo cần không phải 1 triệu đồng từ bị cáo, mà là một hệ thống tư pháp không thể mua được bằng bất kỳ khoản nào.
Thu Phương – Thoibao.de
