Trí tuệ nhân tạo sẽ đảo lộn thế giới công việc giống như những phát minh về máy tính và điện thoại thông minh. ChatGPT là “khoảnh khắc iPhone”. Cuộc cách mạng này gây nguy hiểm cho nhiều ngành nghề. Chỉ những việc không ai muốn làm nữa mới được an toàn.
Khi ChatGPT ra mắt vào cuối tháng 11, chương trình đã gây ra một cuộc cách mạng toàn cầu trong thời gian kỷ lục. Chỉ hai tháng sau khi phát hành, chatbot đã có khoảng 100 triệu người dùng tích cực và theo một nghiên cứu của UBS, nó đã trở thành ứng dụng internet phát triển nhanh nhất mọi thời đại – vượt qua Tiktok hay Instagram. Bởi vì với ChatGPT, máy tính không chỉ còn nhanh hơn nhiều so với con người. Chúng cũng sáng tạo gần như con người.
Generative Pretraining Transformers (GPT) là các thuật toán đặc biệt có thể tự tạo nội dung theo yêu cầu. Các nhà phân tích có thể sử dụng nó để viết tóm tắt, các lập trình viên máy tính có thể sử dụng nó để viết phần mềm và sinh viên có thể sử dụng nó để viết bài tập chỉ bằng một nút bấm. Với ChatGPT, trí tuệ nhân tạo tổng quát sắp sẵn sàng cho thị trường. Và liệu thế giới việc làm có bị làm đảo lộn như việc phát minh ra máy tính, internet hay điện thoại thông minh hay không?
“Đây là Mô men iPhone của trí tuệ nhân tạo,” ông Jensen Huang của Nvidia gần đây cho biết trong một bài giảng tại trường đại học ưu tú Berkeley của Hoa Kỳ. Những gì các nhà phát triển của ChatGPT đã đạt được là “thực sự là một trong những thành tựu vĩ đại nhất từng được tạo ra cho công nghệ máy tính“. Tiềm năng ứng dụng là rất lớn: Từ nhập dữ liệu đến dịch vụ khách hàng đến thanh toán trong siêu thị, không có công việc nào không được ChatGPT xử lý. Và một số có thể biến mất hoàn toàn.
Kế toán viên và chuyên gia PR chú ý
Theo một nghiên cứu của Đại học Pennsylvania và OpenAI, công ty đứng sau ChatGPT, chatbot có tiềm năng lớn để lấn át các kế toán, nhà toán học và nhà văn nói riêng. Nhìn chung, gần 20% tổng số công nhân Hoa Kỳ có thể bị thay thế vì ít nhất một nửa công việc của họ có thể được thực hiện tốt hơn và nhanh hơn bằng các mô hình AI như ChatGPT. Các nghề nghiệp liên quan nhiều đến xử lý thông tin – chuyên gia PR, phóng viên tòa án và kỹ sư chuỗi khối – có nguy cơ cao nhất, với thợ sửa xe máy, đầu bếp và thợ khoan ít nhất.
Ngân hàng đầu tư Goldman Sachs của Hoa Kỳ ước tính rằng trí tuệ nhân tạo có thể loại bỏ tới 300 triệu việc làm toàn thời gian trên toàn thế giới. Tại Hoa Kỳ và Châu Âu, 2/3 tổng số công việc “ở một dạng nào đó được tự động hóa bằng trí tuệ nhân tạo” và có tới 1/4 tổng số công việc có thể được thực hiện hoàn toàn bằng AI. “Thị trường lao động có thể phải đối mặt với sự xáo trộn đáng kể.”
Trên thực tế, người sáng lập OpenAI Sam Altman muốn ngăn chặn chính xác điều đó. Anh lo sợ những thiệt hại cho xã hội nếu trí tuệ nhân tạo được tung ra một cách tàn nhẫn trên thế giới vì lợi nhuận thuần túy mà không có biện pháp bảo vệ. Và ban đầu tổ chức nghiên cứu AI của ông ta như một quỹ phi lợi nhuận, OpenAI Foundation. Nhưng tới nay, quỹ này có một công ty con hướng đến lợi nhuận – và một thỏa thuận độc quyền với Microsoft: Gã khổng lồ công nghệ đã đầu tư hơn 10 tỷ đô la và đổi lại sẽ nhận được tất cả các giấy phép cho các chương trình OpenAI.
Những gã khổng lồ công nghệ đang trong một cuộc chạy đua: Gã khổng lồ internet của Trung Quốc Baidu đã giới thiệu đối thủ cạnh tranh ChatGPT Ernie vào giữa tháng 3, Google chatbot Bard của họ gần hai tuần trước. Ngay cả Elon Musk, người đã từng quyên góp hàng triệu USD cho OpenAI của Altman và mơ ước con người xâm chiếm các hành tinh xa lạ, cũng không cảm thấy thoải mái với sự phát triển nhanh chóng của AI. Cùng với người sáng lập Apple Steve Wozniak và những người vĩ đại khác ở Thung lũng Silicon, ông chủ Tesla gần đây đã kêu gọi tạm dừng phát triển AI trong sáu tháng – để phát triển các quy tắc bảo mật ràng buộc cho công nghệ và ngăn chặn một cuộc chạy đua không kiểm soát.
Con vẹt ngẫu nhiên hay thiên tài máy tính?
Ngoài ra còn có tiềm năng lớn trong AI tổng quát. Các quy trình tiêu chuẩn nhàm chán, gây phiền nhiễu như e-mail có thể được tự động hóa, nhân viên có thể được giải phóng khỏi các nhiệm vụ gây phiền nhiễu, tốn thời gian để họ có nhiều thời gian hơn cho các hoạt động sáng tạo. ChatGPT đã được sử dụng trong các trung tâm cuộc gọi của Hoa Kỳ để ghi lại các yêu cầu bảo hiểm, định tuyến người gọi đến đúng đại lý và đặt lịch hẹn dịch vụ. Liệu nó có thể thay thế hoàn toàn con người hay không vẫn còn là một câu hỏi nghi vấn.
Bởi vì cuối cùng, ChatGPT là một mô hình ngôn ngữ dựa trên kiến thức hiện có của con người. Nó được đào tạo với hàng tỷ văn bản của con người từ Internet và học cách nhận biết cũng như tái tạo các mẫu có trong đó. Do đó, các nhà phê bình nói: Cái máy lảm nhảm và cuối cùng chỉ bắt chước những gì người ta đã viết trước đây. Nó chỉ nhai lại và trộn lẫn những gì đã tồn tại, thay vì tạo ra một thứ gì đó thực sự mới.
Nhưng với kết quả tốt đáng ngạc nhiên. Và vô số tiềm năng sáng tạo: ChatGPT cũng có thể viết một bài thơ ca ngợi món cà ri hoặc một bức thư tình gửi cho chuột Mickey. Thường rất khó để biết liệu con người hay máy móc đã viết văn bản. AI không thể kiểm tra tính đúng đắn của nội dung mà nó tạo ra, chứ đừng nói đến việc áp dụng các tiêu chuẩn đạo đức cho nó. Nhưng ranh giới giữa bắt chước và sáng tạo ngày càng trở nên mờ nhạt: hiệu suất cốt lõi của AI là lắp ráp lại các khối xây dựng sáng tạo hiện có theo một cách có ý nghĩa. Và đó không phải là định nghĩa cuối cùng của thiết kế sáng tạo sao?
Trong thế giới việc làm, điều này thực sự được coi là bảo hiểm chống thất nghiệp cùng với giáo dục học thuật. Do đó, trong nhiều thập kỷ, thay đổi công nghệ chủ yếu đe dọa những người lao động có tay nghề thấp. Với các bot AI như ChatGPT, điều đó có thể đảo ngược. Bởi vì trong tương lai, những công việc có kỹ năng ít tự động hóa nhất sẽ an toàn nhất. Ngoài tư duy phản biện, trí tuệ cảm xúc và sự sáng tạo, đây có thể là những hoạt động đặc biệt thủ công: không AI nào có thể thay thế công nhân xây dựng, thợ cơ khí, thợ may và thợ sửa ống nước nhanh như vậy. Ít nhất là chừng nào công nghệ robot chưa đạt được bước đột phá tương tự như trí tuệ nhân tạo với ChatGPT.
Trung Khoa – (Tổng hợp)
