Tư duy “quy hoạch” phá hoại nền kinh tế thị trường

Link Video: https://youtu.be/OjroqtquslA

Ngày 10/6, trên trang Facebook cá nhân của mình, nhà báo kỳ cựu Trương Huy San, bút danh Huy Đức, có bài “Quy hoạch đưa đất nước quay lại thời “quan liêu bao cấp””.

Nhà báo Huy Đức nhắc đến phát biểu của Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung tại buổi tọa đàm “Giải bài toán thiếu điện” ngày 9/6, cho rằng, “Thực tế thay đổi sao không viết lại quy hoạch. Sao lại tự mình vẽ ra (quy hoạch) rồi buộc mình”. Theo ông Cung, “phải để thị trường ban hành” và “phải thay đổi cách thức làm chính sách, phải để các nhà đầu tư đưa ra quyết định, đừng bàn nữa, đừng chỉ thị nữa”.

Tiến sĩ Cung giải thích, “Thiếu điện là cơ hội kinh doanh, cơ hội đầu tư. Thay vì ngồi xét duyệt hồ sơ thì chỉ cần dùng giá là mua được”.

Nhà báo Huy Đức nhận xét, có cảm giác như Tiến sĩ Cung rất tuyệt vọng khi đã cố giảng giải về “thị trường” mà những người xung quanh ông vẫn tư duy “hành chánh”.

Theo nhà báo, Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung nằm trong số 37 cán bộ trẻ của Việt Nam được gửi sang các nước phương Tây, năm 1992, học về kinh tế thị trường theo học bổng của UNDP. Ông là người trực tiếp thiết kế Luật Doanh nghiệp 1999.

Trong thập niên 1990, không chỉ có những cán bộ trẻ như ông Cung, những nhà lãnh đạo của quốc gia như ông Võ Văn Kiệt, Phan Văn Khải, cùng các bộ trưởng đều hiểu, nguyên nhân chính đưa đất nước chìm xuống tận đáy là do áp dụng mô hình Xô Viết. Họ biết, chỉ có kinh tế thị trường mới “đánh thức được tiềm lực” của dân, của nước.

Tác giả nhắc lại, toàn bộ cơ chế chính sách được thiết lập trong giai đoạn ông Võ Văn Kiệt và ông Phan Văn Khải làm Thủ tướng đều là khai thông, là thiết lập một hành lang pháp lý cho kinh tế thị trường. Việt Nam lúc đó đã chấp nhận các đòi hỏi của phương Tây qua các hiệp định song phương, đặc biệt là Hiệp định với Mỹ, qua các định chế quốc tế như UNDP, IMF, WB… và về sau là WTO để sửa hàng trăm điều luật. Nhà báo cũng nhắc đến việc Trưởng đoàn đàm phán Hiệp định thương mại Việt – Mỹ Nguyễn Đình Lương thừa nhận, hầu hết những điều phương Tây đòi hỏi là cần thiết cho nền kinh tế và mở ra cho dân mình.

Theo nhà báo, Luật Doanh nghiệp 2005, là một trong những văn bản luật cuối cùng được sửa theo tinh thần cam kết gia nhập WTO [không còn phân biệt doanh nghiệp nước ngoài và trong nước]. Những quy định trong Luật Doanh nghiệp 2005 vẫn trên tinh thần ấy, thông thoáng.

*Hình: Status trên trang cá nhân của nhà báo Huy Đức*

Nhà báo lại nhắc đến phát biểu của Phó Tổng Giám đốc EVN Võ Quang Lâm, ngày 9/6, nói rằng, “Sau đường dây 500kv mạch 1, được làm dưới thời Thủ tướng Võ Văn Kiệt, ta có mạch 2, làm rất nhanh, hoàn thành năm 2005. Nhưng, mạch 3, đoạn từ Vũng Áng – Quảng Trạch ra, nếu làm không thể nào nhanh được vì thủ tục vô cùng rắc rối”.

Nghịch lý là, EVN chịu ràng buộc bởi Quy hoạch điện VII và chỉ tư duy trong “Quy hoạch”. Mà cũng chính vì cái “quy hoạch” này, nên miền Bắc thiếu điện, trong khi miền Nam sẽ dư điện, nếu khai thác từ 85 dự án năng lượng tái tạo.

Nhà báo nhận xét, nếu Bộ Kế hoạch Đầu tư “tuyên bố hoàn thành nhiệm vụ” từ cuối nhiệm kỳ của Thủ tướng Phan Văn Khải, thì về chính sách, chúng ta vẫn có thể theo hướng thị trường.

Từ 2011, một thế hệ lãnh đạo mới bắt đầu thay thế. Khi ở cấp Trung ương, nhiều nhà lãnh đạo cay đắng nhận ra “con đường làm khánh kiệt quốc gia”, thì họ [thế hệ lãnh đạo 2011] đang ở cấp rất thấp hoặc đang ở địa phương. Khi các nhà lãnh đạo đổi mới biết mình phải “học phương Tây” để có kinh tế thị trường, thì họ đang bổ sung các chứng chỉ chính trị để tìm đường thăng tiến.

Họ không thực sự hiểu kinh tế thị trường mà đang nắm kinh tế thị trường; họ không có tư duy chính sách mà say sưa làm chính sách.

Nhà báo chua chát nhận xét tiếp, Luật Đầu tư 2014 là một trong những luật mẹ đẻ ra “trận đồ bát quái” về thủ tục. Đặc biệt, Luật Quy hoạch 2017 là một ví dụ tiêu biểu về “quan liêu”. Điều nguy hiểm hơn, Luật Quy hoạch 2017, đe dọa những nỗ lực đưa đất nước phát triển theo hướng kinh tế thị trường và có nguy cơ tiến gần tới mô hình “tập trung”, mô hình đã và chắc chắn sẽ dẫn đến “quan liêu – bao cấp”.

Nhà báo hiểu nỗi tuyệt vọng của Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung, khi lại xuất hiện tác giả của những chính sách đi ngược với kinh tế thị trường. Đau nhất là không rõ, họ có biết họ đang làm gì với đất nước.